Waterjuffers en libellen zijn onze bondgenoten

Libellen en waterlelies doen ons denken aan feeën. Ze lijken wel uit sprookjes verdwaald. Niet verwonderlijk dat er nog altijd hardnekkige fabeltjes de ronde doen over deze dieren. Ze zouden steken en bijten... en vlijmscherp zijn.

Een angel of ander steekinstrument hebben libellen niet, dus steken is helemaal niet mogelijk. Bijten ze dan? Want een van de grotere soorten heet toch paardenbijter? Libellen hebben inderdaad kaken waarmee ze hun prooien fijn malen. Maar die kaken zijn bij de meeste soorten te klein om door de menselijk huid snijden. Alleen de allergrootste soorten zoals de keizerlibel zou ons eventueel kunnen bijten maar zal dit nooit doen. Tenzij we ze moedwillig vastgrijpen en onze vinger tussen hun kaken duwen. Paarden bijten? Neen, wel zien we libellen vaak in de buurt van paarden. Ze vangen de vliegen en horzels die paarden lastig vallen. En dan is er nog de theorie van het glas snijden die we terug vinden in de naam glassnijder. Hun vleugels zouden vlijmscherp zijn en ons bezeren. Niets van waar, libellenvleugels zijn heel fragiel en raken al beschadigd bij het minste contact. En nog iets voor de amateurs van science fiction... ze zouden eieren leggen in onze huid. Neen, niet in onze huid maar soms wel in de huid (schorslaag) van bomen. De pantserjuffers doen dat met als bedoeling dat de eieren zo veilig kunnen overwinteren.

Waterjuffers en libellen zijn volkomen ongevaarlijk voor mensen en verrichten nuttig werk door de grote aantallen muggen en vliegen die zij vangen. We kunnen wel al eens schrikken wanneer een libel vlak naast ons scheert. Het lijkt of het dier ons komt onderzoeken en wellicht schuilt daar wat waarheid in. Libellen verdedigen hun territorium en komen nieuwsgierig kijken wat er aan de hand is. Waterjuffers en libellen zijn insecten die tegenwoordig ‘in’ zijn bij de jeugd. Ze zijn even populair als vlinders, zelfs populairder. Ze trekken de aandacht door hun teerlichte vleugels en kleurenpracht. De mooie kleuren worden veroorzaakt door pigmenten en/of structurele effecten.

Vrouwtjes hebben vaak een andere kleur dan de mannetjes en de kleur kan ook veranderen naarmate deze insecten ouder worden. Zelfs een diep in de stad gelegen tuintje met (zwem)vijver mag geregeld bezoek verwachten van deze 'helikoptertjes'. Veel van de volwassen dieren zijn zeer goede vliegers en kunnen lange afstanden afleggen.

Wat is de rol van waterjuffers en libellen in de natuur?

Libellen staan ongeveer halverwege de voedselketen. Zelf zijn het rovers en spelen een rol in het onder controle houden van kleine insecten. Aan de andere kant worden libellen gegeten door heel wat dieren. Ze staan op het menu van vogels, vissen, kikkers, salamanders, hagedissen, muizen, mieren, wespen, andere libellen, spinnen, etc. Sommige vogels, zoals de kwikstaart en de boomvalk zijn zelfs gespecialiseerd in het vangen van libellen. Libellen hebben een veelzijdige functie in ons ecosysteem, zowel boven als onder water.

Zowel waterjuffers als libellen leggen hun eieren via een legboor in planten. Dit gebeurt meestal vlak onder de waterspiegel. De larven (nimfen) kunnen immers alleen onder water leven. De nimfen leven vooral op de bodem en tussen waterplanten. Daar jagen ze op kleine dieren. Het zijn geduchte jagers die zich verbergen en hun prooi vatten wanneer deze binnen bereik is. De nimfen eten onder water allerlei waterbeestjes die kleiner zijn dan zijzelf. Ook kleine visjes staan op hun menu. De nimfen vervellen 15 keer voor ze volwassen zijn. De omhulsels worden telkens groter en groter. Het laatste stadium kruipt uit het water en verandert van gedaante. Het wordt een vliegende libel.