Het veranderende klimaat en de toenemende weersextremen vormen een grote uitdaging voor de toekomst van Europa en de rest van de wereld. Een van de belangrijkste aspecten van deze uitdaging is de dreigende waterschaarste. Maar wat betekent dit voor jouw zwembaddromen? En hoe kun je verdamping effectief tegengaan? We gingen een interessant gesprek aan over dit thema met Joeri Dils, voorzitter van de Belgische Federatie van Zwembad- en Wellnessprofessionals en zaakvoerder van T&A Group, een internationaal bedrijf dat zwembadafdekkingen produceert.
Tekst: Reine Driesen
De invloed van waterschaarste is de afgelopen jaren voelbaar geweest in de meeste Europese landen. Van droge zomers die leiden tot verwoestijning in Spanje en Portugal, tot de zware overstromingen die Wallonië in 2021 troffen - de bodem was zo droog dat hevige regenval niet kon worden opgenomen. Om het hoofd te bieden aan deze weersextremen heeft de Europese Commissie, onder leiding van voorzitter Ursula von der Leyen, eind 2019 de Europese Green Deal geïntroduceerd. Dit resulteerde onder andere in een nieuwe norm (EN 17645) waaraan producenten van zwembadtoebehoren moeten voldoen om de zwembadsector te verduurzamen. Een ander gevolg is dat er op tal van plekken in Europa (tijdelijke) restricties worden opgelegd op waterverbruik. Bijvoorbeeld in Barcelona en Girona zijn er deze lente al strenge waterrestricties opgelegd vanwege de voortdurende droogte. In Catalonië, gelegen in het noordoosten van Spanje, heeft het al 37 maanden niet meer fatsoenlijk geregend. Om water te besparen moeten meer dan 6 miljoen inwoners zich houden aan strikte maatregelen. Het volledig of gedeeltelijk vullen van zwembaden is verboden, evenals het wassen van auto's en het besproeien van tuinen met drinkwater. Als de situatie verergert, overweegt de regionale regering er zelfs 's nachts het water gewoon af te sluiten. Dichter bij huis, in Frankrijk zijn er vandaag ook al regio’s waarin er een verbod is op het (bij)vullen van zwembaden. In België blijft het tot nu toe bij aanbevelingen maar ook daar zou in de toekomst wel eens verandering in kunnen komen. Joeri Dils deelt zijn inzichten: “Hoe men met waterschaarste omgaat in Frankrijk en de rest van Europa mogen we in België zeker niet uit het oog verliezen. Naast een verbod op het bijvullen van zwembaden, worden er in Frankrijk ook extra belastingen geheven op overmatig waterverbruik, zoals in de buurt van Marseille. Dit werkt meestal met een vast forfait voor het gemiddelde verbruik van een eengezinswoning met vier personen. Elk verbruik dat dit gemiddelde overschrijdt, wordt extra belast. Wellicht wordt het bijvullen van zwembaden in België nog niet dadelijk verboden, maar het is mogelijk dat er op termijn ook hier extra belastingen worden ingevoerd op overmatig waterverbruik. Als deze situatie zich voordoet, kan dat een grote extra kost zijn voor wie zijn zwembad moet vullen of vaak bijvult.”
TOCH IS EEN PERMANENT ZWEMBAD IS DE BETERE KEUZE
Om waterschaarste tegen te gaan kan een overheid twee kanten op. Ofwel het overmatig waterverbruik zwaarder belasten, ofwel het overmatig waterverbruik verbieden. Beide scenario's zijn geen goed nieuws voor wie droomt van een waterpartij in de tuin. Joeri Dils: “Wat we niet mogen vergeten is dat het waterverbruik van zwembaden in het algemeen zwaar overschat wordt. Eerst en vooral moeten we een onderscheid maken tussen zwembaden die permanent en niet-permanent zijn. Een niet-permanent zwembad (de typische opbouw of opblaasbare zwembaden) is de minst ecologische optie van de twee. Vaak heeft dit soort zwembaden geen goede waterbehandeling of filtratie. Hierdoor worden ze op een zomer tot wel drie keer opnieuw gevuld zodat het zwemwater van voldoende kwaliteit is. Op vijf jaar tijd spreek je dan al snel over 180 m³ waterverbruik.” “In vergelijking daarmee valt het waterverbruik van een permanent zwembad goed mee. Moderne waterbehandelingssystemen zijn zo ontwikkeld dat het niet langer noodzakelijk is om jaarlijks het zwembadwater te verversen. Vroeger werd zwembadwater voornamelijk gedesinfecteerd met chloortabletten, wat cyanuurzuur als bijproduct creëerde. Dit is een stof die niet gemakkelijk oplosbaar is en waarvan de concentratie alleen kan worden verminderd door een deel van het water te vervangen door vers leidingwater. Gelukkig is dit niet langer het geval wanneer je het zwembad gaat desinfecteren met moderne technieken zoals vloeibaar chloor, hydrolyse, zoutelektrolyse of actieve zuurstof.”
WATERVERBRUIK VERDER INPERKEN
Het waterverbruik van alle zwembaden in Europa wordt geschat tussen de 0,1% en 1% van het totale waterverbruik. Toch neemt dit niet weg dat de zwembadsector er alles aan doet om het waterverbruik van zwembaden in te perken. Joeri Dils: “De grootste hoeveelheid waterverlies van een zwembad komt natuurlijk verdamping. Dit kan je gemakkelijk tegengaan door een afdekking te installeren en het zwembad te sluiten wanneer je niet zwemt. Dit geldt ook voor overloopzwembaden. Hoewel deze prachtig zijn om naar te kijken, is het belangrijk om ze af te dekken wanneer er niet wordt gezwommen, en zelfs om de overloop dan te stoppen. Door een zwembad af te dekken kan je tot 80% van de energieverliezen beperken, en energieverlies is rechtstreeks gekoppeld aan verdamping.” Een andere grote waterverliespost is het terugspoelen van de zand- of glasfilter. Bij zwembaden die dergelijke filters gebruiken, wordt tijdens het zwemseizoen doorgaans eenmaal per week tot eens in de twee weken een backwash uitgevoerd. Joeri Dils: “Tijdens het uitvoeren van zo’n backwash kan al snel 2000 à 3000 liter water verloren gaan. Wie manueel terugspoelt, kan ervoor kiezen om dit te doen op momenten dat het waterniveau van het zwembad hoger staat zodat je niet hoeft bij te vullen. Als je een zwembad met een automatische backwash hebt, is deze oplossing echter niet van toepassing. Het terugspoelen loopt dan automatisch, zelfs als het al een tijdje niet geregend heeft.” “Om het backwashen duurzamer te maken, kun je het verontreinigde terugspoelwater filteren, opvangen in een reservoir en gebruiken om het zwembad weer bij te vullen. Een andere optie is om dit gereinigde water aan te sluiten op de woning, zodat het kan worden gebruikt voor bijvoorbeeld het doorspoelen van toiletten. In het slechtste geval kan het water worden teruggegeven aan de natuur via bodeminfiltratie, waardoor het grondwaterniveau in de tuin weer op peil wordt gebracht. Op dezelfde manier kan de overloop van een zwembad (die ook overtollig regenwater vasthoudt) worden opgevangen en hergebruikt.” “Het is begrijpelijk dat je terughoudend bent om een grote kraan te gebruiken om een put in de grond te graven wanneer je net je tuin hebt laten aanleggen. Bij het renoveren van een zwembad is de overstap van een zand- of glasfilter naar een patroonfilter daarom de beste optie. De installatie is zelfs vrij eenvoudig omdat een patroonfilter minder drukval heeft dan een glas- of zandfilter. In bestaande installaties zal de pomp dus zeker krachtig genoeg zijn om het water door de patroonfilter te pompen. Het is echter veel moeilijker om andersom te werk te gaan. Als je al een installatie hebt met een patroonfilter, kun je niet zomaar overschakelen naar een zand- of glasfilter, omdat de pomp mogelijk niet goed gedimensioneerd is. Bij het installeren van een patroonfilter bij een nieuw zwembad kan een veel lichtere installatie worden gebouwd dan bij een glas- of zandfilter.”
Hayward SwimClear Pentair Clean and Clear Plus
WAT IS CONCREET HET VERSCHIL?
Om in te spelen op mogelijke restricties en om de zwembadsector nog verder te verduurzamen, heeft T&A een tool ontwikkeld die het gemakkelijker maakt om een verantwoorde keuze te maken. Deze ‘Energy Simulator’ berekent aan de hand van een aantal zeer specifieke parameters hoeveel water- en energieverbruik een bepaalde zwembadinstallatie heeft. Zo krijgt je zwembadbouwer een duidelijk beeld van hoe de verbruiken van elkaar verschillen tussen verschillende technische opties. We bekijken het verschil in waterverbruik met en zonder afdekking bij een hypothetisch zwembad dat zich in Sprimont bevindt.
WE BEREKENEN HET VERSCHIL OP HET VOLGENDE HYPOTHETISCH ZWEMBAD:
› Afmetingen: 10 x 4 x 1,40 m
› Type zwembad: monoblok, polypropyleen, wit
› Afdekking: beweegbare bodem
› Zwemuren: twee uur per dag – van 17:00 uur tot 19:00 uur
› Duurtijd zwemseizoen: begin mei tot eind september
› Temperatuur zwemwater: 29°C
› Verwarming: 18 kWh warmtepomp – draait van 10:00 uur tot 18:00 uur, met 5 dagen boost start aan het begin van het zwemseizoen
› Filterinterval: 08:00 uur tot 18:00 uur aan 2100 rpm
› Zonnepanelen: 8 kWp, zuidgericht
› Backwashfrequentie: om de twee weken
› Filterinterval winter (actief overwinteren): 10:00 uur – 11:00 uur aan 2100 rpm
› Vorstbeveiliging: bij omgevingstemperatuur < 1°C aan 1500 rpm
› Locatie: Sprimont, België – de weersomstandigheden worden automatisch ingevuld o.b.v. de locatie
Met alle parameters die we hebben ingevuld, zien we dat er een jaarlijkse verdamping van 8,37 m³ water is. Als er geen afdekking zou zijn, zou datzelfde zwembad 108,48 m³ water verliezen en dat louter en alleen door verdamping.
MET AFDEKKING:
› Verdamping: 8,37 m³
› Backwashconsumptie: 21,25 m³
› Regenval: 24,41 m³
ZONDER AFDEKKING:
› Verdamping: 108,48 m³
› Backwashconsumptie: 21,25 m³
› Regenval: 24,41 m³
De Energie Simulator gebruikt weergegevens van de afgelopen 10 jaar van over heel Europa. De berekeningen worden gebaseerd op de gemiddelde regenval tijdens deze periode op de locatie van het zwembad. Uit de simulatie blijkt dat je in Sprimont op de oppervlakte van het zwembad zo’n 24,41 m³ aan regenwater mag verwachten. Als je in staat bent om die 24,41 m³ water op te vangen in een citerne of put, en je dit later gebruikt om het zwembad bij te vullen, dan heb je zelfs met automatische backwash aan het einde van het jaar slechts 5,2 m³ water verbruikt. Zonder afdekking en zonder het opvangen van regenwater, kan het waterverbruik al snel oplopen tot meer dan 105 m³. Het is dus van essentieel belang om een zwembad af te dekken. Hetzelfde geldt overigens ook voor zwemvijvers. Door de waterpartij af te dekken, kun je het waterverbruik enorm beperken. Als we de vergelijking maken met een opbouwzwembad met een diameter van 5 meter en een diepte van 60 cm, komen we al snel tot de conclusie dat dit zwembad, mits twee keer per jaar gevuld, een waterverbruik van 24 m³ heeft (π x r² x h). Dat is bijna drie keer meer dan de 8,37 m³ aan waterverbruik door verdamping van het afgedekte zwembad.
DE JAARLIJKSE KOSTEN VAN EEN ZWEMBAD
Als we naar het kostenplaatje kijken, zien we dat het afdekken ook op vlak van verbruikskosten loont. Het waterverbruik zonder afdekking bedraagt in totaal 105,32 m³ als we verdamping, het terugspoelen en de regenval meerekenen. Dat komt neer op een waterkost van € 421,28 per jaar. Wanneer het zwembad wordt opgewarmd zonder afdekking, geeft de tool aan dat de jaarlijkse totale kost op € 4722,63 neerkomt. Ter vergelijking: in het voorbeeld met de beweegbare bodem, bedraagt de jaarlijkse kost € 942,80. Dat is een zeer groot verschil. Het afgedekte zwembad heeft dus een waterverbruik van 5,2 m³ en een verwarmingskost van € 942,80 per jaar. In de Energy Simulator van T&A kan je zwembadbouwer gemakkelijk de vergelijking maken tussen de verschillende soorten afdekkingen. Een beweegbare bodem heeft een goede isolatie en werkt zeer goed tegen waterverdamping. Maar wie voor een solarlamel gaat, kan besparen op energie omdat de warmtepomp minder hard moet werken. In dat geval blijft de waterconsumptie min of meer hetzelfde omdat de verdamping door beide afdekkingen goed wordt tegengegaan. Maar opvallend is dat de verwarmingskosten bij de afdekking met een solarlamel een stuk lager liggen omdat deze afdekking slim gebruikmaakt van de warmte van de zon. De tool geeft een besparing aan van nog eens ongeveer € 200 wat de totale jaarlijkse kost terugbrengt naar € 759,48. Wanneer we de backwash-consumptie weglaten door een patroonfilter te gebruiken, valt het totale waterverbruik terug naar die 8,37 m³ aan verdamping. Als je de regenval daarbij verrekent, zal je het zwembad niet moeten bijvullen. Een zeer mooie besparing op het waterverbruik die goed is voor het milieu en het totale kostenplaatje naar € 738,63 terugbrengt. De Energy Simulator van T&A is ontwikkeld om zwembad- en zwemvijverprofessionals bij te staan in het maken van keuzes op vlak van de technische installatie. Je kan als particulier dus zelf de tool niet gebruiken, maar je kan wel vragen aan je bouwer om dit te doen. Zo voorkom je nattevingerwerk bij het inschatten van hoeveel water- en energieverbruik je zwembad zal hebben. De simulator levert je tastbare cijfers en toont welke keuzes beter zijn voor het milieu en daarmee ook beter voor je portefeuille. Bedankt voor de toelichting m. Dils!
