Het is geen geheim dat er nu minder zwembaden worden gebouwd dan twee jaar geleden. De vraag naar zwembaden en thuiswellness is naar ongeveer hetzelfde niveau gedaald als voor de coronacrisis. En dat valt natuurlijk te wijten aan de hoge onderhouds- en energiekosten. Maar is het onderhoud van een zwembad werkelijk zo duur geworden? Of hangt het er gewoon vanaf hoe je het aanpakt? Energie is een hot topic, laten we er ons samen in verdiepen.
De Europese energiecrisis is een probleem dat wereldwijd voor een golf van inflatie heeft gezorgd. De gevolgen voor de koopkracht zijn duidelijk voelbaar en in de zwembadsector is dat niet anders. Terwijl er in 2021 nog het recordaantal van 6.150 nieuwe zwembaden werd aangelegd in België, viel dat cijfer in 2022 terug naar iets meer dan 5.225 zwembaden. Een daling van ongeveer 15 %. Toch staat een zwembad of thuiswellness niet per se gelijk aan een torenhoge energierekening. De duurzame revolutie is namelijk al een tijdje bezig in de zwembadsector. De meeste fabrikanten beseffen dat ze hun steentje moeten bijdragen om onze planeet leefbaar te houden, zelfs zonder energiecrisis. Door menig R&Dafdeling wordt er al jaren op zoek gegaan naar manieren om de voetafdruk van het zwembad te verkleinen. De energiecrisis brengt deze revolutie simpelweg in een stroomversnelling. Het zwembad hoeft helemaal niet de energievreter te zijn waarvoor het soms wordt aanzien. Recent kwamen al heel wat oplossingsgerichte ideeën bovendrijven.
HOE ZIJN WE IN EEN ENERGIECRISIS TERECHTGEKOMEN?
In Europa zat de huidige energiecrisis er al een tijdje aan te komen door onder andere de sluiting van kerncentrales, een inadequate energie-infrastructuur en het stijgend gebruik van elektrische apparaten en applicaties. De oorlog in Oekraïne heeft de energiecrisis sneller doen aanbreken dan de overheden hadden verwacht. Met verregaande negatieve effecten op de Europese en wereldeconomie. Het is van cruciaal belang dat de internationale gemeenschap snel halt kan toeroepen aan de oorlog én dat er een robuustere Europese energie-infrastructuur wordt opgezet om de economie weer duurzaam te laten groeien.
Energieverliezen compenseren
Met een automatische afdekking, een geïsoleerde kuip, een patroonfilter en een variabele warmtepomp kan je het energie- en waterverbruik al een heel pak verminderen. Toch zal je zelfs in de meest ideale situatie te maken krijgen met energieverlies. Gelukkig zijn er oplossingen om deze energieverliezen te compenseren. Eerst en vooral kan je het zwembadwater op een slimmere manier verwarmen. Inverterwarmtepompen werken met variabele snelheid en draaien alleen op hoge toeren als dit echt nodig is. Desondanks verbruiken ze, vooral bij lage buitentemperaturen, nog heel wat energie. Dat energieverbruik kan je opvangen met zonnepanelen. Zonnepanelen brengen het meeste energie op tussen 10u00 en 16u00. Meestal zijn we op die momenten niet thuis en is er geen tot weinig verbruik van huishoudelijke toestellen en elektrische wagens. Hierdoor kan het zwembad als energiebuffer worden gebruikt. Zijn zonnepanelen geen optie? Dan kunnen zonneboilers, zonnecollectoren en vacuümcollectoren zorgen voor een positieve impact op het kostenplaatje. Bij nieuwbouw is het een goed idee om het verbruik van de woning en het zwembad aan elkaar te koppelen. Geothermische warmtepompen (lucht-lucht en lucht-water) kunnen de woning perfect in de winter verwarmen en de rest van het jaar ingezet worden voor het zwembad. Combineer je zo’n warmtepomp ook nog eens met zonnepanelen, dan ben je zowel je woning als het zwembad heel efficiënt en milieuvriendelijk aan het verwarmen.
Waarom kiezen voor zonnecollectoren uit EPDM of PP en wat is het verschil met vacuümcollectoren?
Zonnecollectoren uit EPDM of PP verbruiken geen extra elektrische energie buiten de circulatiepomp (filterpomp) van het zwembad. Bovendien zijn ze minder duur dan vacuümcollectoren waardoor het een economische oplossing is voor het verwarmen van het zwembad. Deze collectoren zijn erg duurzaam en bestand tegen sterk variërende temperaturen en weersomstandigheden. Is er echter geen zon, zal er ook niet verwarmd worden. Vacuümcollectoren daarentegen zijn duurder maar véél efficiënter en kunnen bovendien aan een boiler worden gekoppeld.
Waarom kiezen voor een patroonfilter
Een patroonfilter heeft een effectiever filtermechanisme dan een zandfilter. Het patroon is ontworpen om vuildeeltjes tussen de 10 en 12 μm uit het water te zeven. Ter vergelijking heeft de zandfilter slechts een filterfijnheid tussen de 20 en 50 μm. Die efficiëntie zorgt ervoor dat je minder chemicaliën nodig hebt om het water te zuiveren. Een installatie met een zandfilter heeft overigens veel meer energie nodig om het water door de leidingen te pompen dan een installatie met een patroonfilter. Dat komt omdat er meer druk nodig is om het water door het zand te laten lopen. Daarenboven moet een patroonfilter niet worden teruggespoeld wat het waterverbruik met 80% kan reduceren. Hou er wel rekening mee dat het patroon geregeld (manueel) moet worden gereinigd en op vastgestelde tijdstippen moet worden vervangen. Met de Hayward SwimClear™-patroonfilter kan je tot wel 6.000 liter water besparen op een zwembad van 8 m x 4 m x 1,5 m. Deze patroonfilter heeft een filteroppervlak tot 63 m². Het rendement kan je verder verhogen door de filter te combineren met een pomp met variabele snelheid.
Filterpatronen van Unicel Filtershop
Hayward SwimClear™
Fomicom isoleert je kuip
Een goede afdekking blijft natuurlijk noodzakelijk tegen warmteverlies en verdamping. Maar wanneer het zwembad wordt afgedekt, wil je niet dat de warmte via de wanden ontsnapt. Vergelijk het met een geïsoleerd huis waarbij je de ramen laat openstaan. Fomicom, een bedrijf uit Maldegem dat gespecialiseerd is in isolatie-oplossingen met gespoten isolatieschuim, kan hier het verschil in maken. In anderhalf uur worden de wanden voorzien van een waterdichte isolatielaag uit spuitschuim die al na een 5-tal minuten volledig is uitgehard. Dit kan zowel vooraf als tijdens de plaatsing van het zwembad gebeuren. De isolatielaag zorgt voor een duurzame, permanente vermindering van energiekosten. Bovendien zijn er bij isolatieschuim geen naden en kieren die koudebruggen kunnen veroorzaken. Het isoleren van de kuip is een relatief kleine investering die je op een zeer korte termijn kan terugverdienen. Uit een test van Fomicom blijkt dat de energiekosten met 60 tot 70% kunnen dalen. Twee identieke kuipen, de één wel geïsoleerd en de andere niet, werden tijdens de test voor eenzelfde tijd op 28°C gehouden.
Slimme sturing
De innovaties stoppen niet bij hardware. Een slimme sturing kan een wereld van verschil maken in je onderhouds- en energiekosten. Er bestaan verschillende modules die je kan laten connecteren met de zonnepanelen van je woning. Op zonnige dagen wordt het water automatisch extra opgewarmd omdat de warmtepomp dan aan een hoog rendement draait. Wanneer de buitentemperatuur zakt, kan je het verwarmde water bufferen en vermijd je dat de warmtepomp moet draaien aan een laag rendement. De implementatie van zulke systemen vraagt wel enige deskundigheid van de zwembadbouwer, want de watertemperatuur werkt in op de zwembadfolie en heeft een grote invloed op de kwaliteit van het zwemwater. Een slimme sturing kan eveneens de werking van de pomp, filter, ledverlichting en waterbehandeling optimaliseren. Je kan de installatie programmeren om intensiever te werken wanneer er veel mensen in het zwembad zijn. De ledverlichting kan je automatisch laten uitgaan wanneer er daglicht is, of wanneer de afdekking gesloten is. En een controlesysteem kan ervoor zorgen dat je in realtime inzicht krijgt in de parameters van de waterkwaliteit. Hierdoor kan je gericht verbeteringen doorvoeren om het energieverbruik van de installatie te verminderen en ook het aantal onderhoudsproducten en chemicaliën nauwkeuriger te doseren. Met de hulp van domotica kan je het zwembad, de tuin en de woning gaan beschouwen als een groot aan elkaar gekoppeld geheel. Het komt erop neer om de verbruiken slimmer te verdelen en de energie-overschotten efficiënt in te zetten.
Bluematic van bluedrops
Bluematic is het smart energy management system van bluedrops. Via de P1-poort van de digitale elektriciteitsmeter registreert de module het actuele stroomverbruik van de woning en de energie die de zonnepanelen opwekken. Met deze informatie wordt het mogelijk om de warmtepomp automatisch te laten werken wanneer er een overproductie is. Op dat moment wordt het zwembad kosteloos verwarmd. Het bluematic smart energy management system kan je eenvoudigweg via de smartphone bedienen. Via een platform kan de zwembadbouwer het zwembad vanop afstand monitoren en ingrijpen als dat nodig is. Het systeem is zowel geschikt voor nieuwe zwembaden als renovatieprojecten.
Zero Energy Pool van Leisure Pools
Uit studies is gebleken dat slechts 37% van de opgewekte zonne-energie effectief verbruikt wordt door je woning. De rest van de energie gaat verloren omdat we overdag vaak niet thuis zijn. Daarom ontwikkelde Leisure Pools een totaal geïntegreerd onlinesysteem met een intelligente PLC-sturing. Dit systeem gebruikt de energie-overschotten van de zonnepanelen om het zwembad te veranderen in een ‘thermische batterij’. Het zwemwater wordt een aantal graden meer opgewarmd dan de beoogde temperatuur. Wanneer de buitentemperatuur vervolgens daalt, zal de warmte van het water beter behouden blijven. Wel is het belangrijk dat de kuip goed geïsoleerd en afgedekt is zodat de warmte niet kan ontsnappen. Met deze PLC-sturing hoef je bovendien niet in te boeten op het comfort van de woning. De PLC-sturing is zodanig uitgebalanceerd dat huishoudtoestellen of wagens die opladen, voorrang krijgen op de verwarming van het zwembad. Deze techniek kan zowel
toegepast worden bij nieuwe projecten als op bestaande zwembadinstallaties. Bovendien heeft Leisure Pools intussen ook al vorderingen gemaakt met een versie die van toepassing is op het hele huis. Zo kan je de overproductie van zonnepanelen ook voor het sanitair of de vloerverwarming inzetten.
Nieuwe Europese norm
Productie, distributie, gebruik … Zwembadonderdelen hebben in elk stadium van hun levenscyclus een impact op het milieu. Daarom zijn er op Europees vlak recent enkele belangrijke beslissingen genomen om de zwembadsector te verduurzamen. Eind 2022 ging de nieuwe norm EN 17645 in om zwembaden energie- efficiënter te maken. In de praktijk vertaalt deze norm zich naar een label voor onder andere de afdekking, de verwarming en de hydraulische installatie van het zwembad.
Afdekking
De norm wil dat zwembadafdekkingen vervaardigd worden uit duurzame materialen. Hierdoor zullen ze langer meegaan, minder vaak aan vervanging toe zijn en minder onderhoud vereisen. Verder moet de installatie voorzien zijn van voldoende verlichting zodat men kan zien of de afdekking gesloten is in het donker. Het gebruik van solarlamellen wordt op Europees vlak aangemoedigd. De lamellen zijn gemaakt om de warmte van de zon te absorberen en het zwembadwater te verwarmen zodat er minder energie nodig is om het water op temperatuur te houden. Deze solarwerking is niet te onderschatten en zorgt voor een besparing van meerdere honderden euro’s per jaar. Daarenboven zorgen de lamellen ervoor dat de temperatuurdaling tijdens de nacht erg beperkt blijft. Ook beweegbare bodems zijn zeer interessant als zwembadafdekking. Dit systeem werkt met een isolerende luchtlaag die ervoor zorgt dat het warmteverlies wordt geminimaliseerd.
AquaFloor van T&A
AquaFloor is een bewegende bodem die het zwembad in een handomdraai in een terras verandert. Bij de ontwikkeling van dit product werd er veel aandacht aan de isolatie besteed. De isolatielaag zorgt ervoor dat je op een terugverdientijd van tussen de vier en zeven jaar kan rekenen, afhankelijk van het model en de grootte van je zwembad. In het gamma van T&A zijn er twee modellen beschikbaar: de AquaFloor Comfort en de AquaFloor Premium. Het verschil zit voornamelijk in de belastbaarheid. Comfort kan tot 50 kg/m2 dragen, wat voldoende is om in gesloten toestand veilig over de bodem te wandelen. Terwijl Premium een belastbaarheid tot 200 kg/m2 heeft waardoor je de bodem als extra terras kunt gebruiken, barbecues en tuinfeesten inclusief. AquaFloor Premium is overigens voorzien van een PLC-sturing die je vanop afstand kunt bedienen. De beweegbare bodems zijn zowel geschikt voor bouwkundige zwembaden als monoblokken tot 100 m2. Ook vrije vormen worden met dit systeem probleemloos afgedekt. Elke bodem wordt volledig op maat gemaakt.
Verwarming
De Europese norm stelt een minimumvereiste voor de energie-efficiëntie van zwembadverwarmingssystemen. Het doel is dat de verwarming van het water hierdoor minder energie zal verbruiken dan voorheen. Met de introductie van een energie-efficiëntielabel krijg je een duidelijk beeld over het jaarlijkse energieverbruik, de energieklasse en energiebesparing. Een belangrijke kanttekening daarbij is dat de energie-efficiëntie van bijvoorbeeld een warmtepomp ook sterk afhankelijk is van de installatie, de grootte van het zwembad, de gewenste watertemperatuur, de omgevingstemperatuur en de gebruiksduur. Al deze zaken bepalen hoeveel energie er nodig is om het zwembad op te warmen en welke warmtepomp je het best gebruikt. Je zwembadbouwer zal hier dus een logische keuze in kunnen maken.
Warmtepompen steeds energie-efficiënter
Ondanks dat de Zodiac Z350 iQ-warmtepomp klein en compact is, kan je rekenen op een groot prestatievermogen. Deze warmtepomp kan privézwembaden met een watervolume tot 95 m3 verwarmen. Met de speciale Heatselect-technologie past de pomp zijn werkingssnelheid aan naar de vermogensvereisten die de gebruiker kiest. Je hebt dus de permanente controle over je energieverbruik. De nieuwe CARE290-warmtepomp van Polytronic is ontwikkeld met het oog op duurzaamheid. In 2025 wordt het gebruik van R32-vloeistof (koudemiddel) verboden in Europa. Daarom werkt de warmtepomp nu al op R290, beter bekend als propaan, wat een veel lager GWP (Global Warming Potential) heeft. Verder heeft de warmtepomp een behuizing uit 70% gerecycleerd ABS. Optioneel kan je kiezen voor het PolySolar Energy System, een kit met fotovoltaïsche zonnepanelen, die de ecologische voetafdruk verder verkleinen.
Zodiac Z350 iQ
CARE290 Polytronic
Hydraulische installatie
Het is de taak van de zwembadinstallateur om de hydraulische installatie zo energie-efficiënt mogelijk te ontwerpen. Het verbruikte elektrische vermogen van de zwembadpomp is namelijk recht evenredig met de drukverliezen van de installatie. Om de veiligheid en energie-efficiëntie van het hydraulische systeem te verhogen, zijn hier in de nieuwe norm ook enkele voorschriften voor bepaald. De installatieprocedures, de inspectie- en testprocedures, de bewaking en het onderhoud zijn sterk gereguleerd
BADU Eco Future van SPECK
Het is de taak van de zwembadinstallateur om de hydraulische installatie zo energieefficiënt mogelijk te ontwerpen. Het verbruikte elektrische vermogen van de zwembadpomp is namelijk recht evenredig met de drukverliezen van de installatie. Om de veiligheid en energie-efficiëntie van het hydraulische systeem te verhogen, zijn hier in de nieuwe norm ook enkele voorschriften voor bepaald. De installatieprocedures, de inspectie- en testprocedures, de bewaking en het onderhoud zijn sterk gereguleerd.
TCO
Total Cost of Ownership
Net zoals het EPB-label voor woningen, doet EN 17645 er alles aan om je een zo goed mogelijk beeld te geven van de energiekosten die het zwembad met zich meebrengt. De TCO (Total Cost of Ownership) zal je dus snel duidelijk worden. Toch is de TCO sterk afhankelijk van verschillende factoren zoals het type zwembad, afmetingen, de installatie en de lengte van het zwemseizoen. Bovendien is de EN 17645 een norm en geen wet. Je zwembadbouwer is dus niet verplicht om zich eraan te houden. Maar een zwembadbouwer die de lat voor zichzelf hoog legt, zal hier graag op inspelen.
